2025’i kurtarma planları

Ekonomideki durgunluk, 2025’in ilk çeyreğinde birçok sektörü zorlu bir sürece soktu…

14.04.2025 15:37:460

Özlem Aydın Ayvacı

[email protected]

Ambalaj, seramik, cam, plastik, çelik, elektrolitik bakır, makine ve tekstil ihracatında kayıplar yaşanıyor. Elektrik, hazır giyim, inşaat, mobilya, konut, otomobil ve perakende sektörlerinde daralma dikkat çekiyor. Gıda kategorilerinde büyüme ihtimali zayıf. Yine de şirketler, kayıpları telafi etmek ve yılı kurtarmak için harekete geçmiş durumda. Maliyet kontrolü, nakit akışı yönetimi ve yeni pazar arayışları bu sürecin merkezinde yer alıyor. 2025’in kaderini ise bu stratejilerin başarısı belirleyecek.

2025’e giren iş dünyası, yılın ilk 6 ayının zorlu geçeceği konusunda hemfikir. Ambalaj, seramik, cam, plastik, çelik, elektrolitik bakır, küçük ev aletleri, maden suyu, makine, piliç eti, yumurta, bakliyat ve tekstilde özellikle ihracatta daralma sinyalleri var. Elektrik, hazır giyim, ayakkabı, fast food, inşaat, mobilya, konut, otomobil ve perakendede ise talepteki azalma endişe yaratıyor. Gıda sektörünün birçok kategorisinde büyüme beklenmezken döküm, oluklu mukavva, güzellik ve kozmetik alanlarında kârlılık baskısı artıyor. Tüketici elektroniğiyle deri ve deri ürünlerinde ise mevcudun korunacağı öngörülüyor. Yılın ikinci yarısında ibrenin yukarı dönmesi, ilk yarıdaki kayıpların telafi edilmesi ve sektörlerin nefes alması umut ediliyor. Ancak bu toparlanma, faizlerin düşmesi, enflasyon hedeflerine ulaşılması, dolar kurundaki hareketlilik ve yeni pazar fırsatları gibi pek çok parametreye bağlı. Asıl pozitif ivmelenmenin ise 2026’nın ilk yarısında gerçekleşeceği belirtiliyor. Şirketler de bu belirsizliği aşmak ve yılı kazanca çevirmek için şimdiden kurtarma planlarını devreye alıyor. 

KAYIP SÜRÜYOR 

İMSAD’ın son raporuna göre 2024 Ocak-Kasım döneminde inşaat malzemeleri üretimi, inşaatın 10 alt sektöründe geçen yılın aynı dönemine göre artarken 12 alt sektörde geriledi. Creavit Genel Müdürü Ahmet Sağlam, 2023-2024 döneminde seramik ihracatının miktar bazında yüzde 16, değer bazında yüzde 18,8 küçüldüğünü belirtiyor. “Türkiye’nin ilk 15 ana ihracat pazarının tamamında düşüş gözlemlendi” diyen Sağlam, 2025’e iyimser başladıklarını vurguluyor ve ekliyor: “Yeni bağlantılar ve stratejik aksiyonlarla ilk 6 ayda ihracatta yüzde 8-10 arasında miktarsal büyüme öngörüyoruz. Ancak döviz kurundaki baskı ve artan maliyetlerin fiyatlara yansıtılamaması nedeniyle bu büyümenin değer bazında yüzde 2-3 seviyesinde kalması bekleniyor.” Yılın ikinci yarısında Creavit, yüzde 10-15 büyüme hedefliyor. Sektör genelinde kayda değer bir büyüme beklemediğini dile getiren Sağlam, kendi büyüme hedeflerine ulaşmak için pazar ve müşteri çeşitliliğini artıracaklarını, katma değerli ürünlere odaklanacaklarını ve etkin pazarlama stratejileri uygulayacaklarını söylüyor. Yumurta ve piliç sektöründe de büyüme beklentisi sürüyor. Keskinoğlu Genel Müdürü Önder Matlı, sektörün ilk 6 ayda yüzde 8 büyüyeceğini, ancak ihracatta daralmanın devam edeceğini öngörüyor. Avrupa’nın ihracata açılması halinde kayıpların telafi edilebileceğini belirtiyor. 

İKİNCİ YARI UMUDU

Tekstil ve hammaddeleri sektörü, 2024’te yüzde 1,3 kayıp yaşadı. Yılı 11,5 milyar dolarlık ihracatla kapattı. İTHİB Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Öksüz, “Bu kayba rağmen bulunduğumuz coğrafyalarda pazar payımızı koruyabildiğimiz için mutluyuz. 2025 için sektör olarak 12 milyar dolarlık bir hedef belirledik. Yılın ikinci yarısında biriken küresel talebin etkisiyle kayıpların telafi edilebileceğini öngörüyoruz” diyor. Europcar Türkiye CEO’su Fırat Fidan, araç kiralama sektörünün umudunu yılın ikinci yarısındaki faiz indirimlerine bağlıyor. Kârsız bir yıl olan 2024’te ikinci el fiyatlarının artış oranı, günlük kiralama fiyatlarının yükselmemesi ve enflasyonun maliyet artırıcı etkisiyle araç başı zararın 120- 300 bin TL arasında olduğunu belirten Fidan, “Bu, iki yıl üst üste finanse edilebilecek bir durum değil. 2025’in ilk yarısında daralma bekliyoruz. Ancak dezenflasyon politikalarının devreye girmesi ve faizlerin düşmesi halinde sektörün yıl bitmeden büyüme trendini yakalamasını umuyoruz” diyor. Weltew Home Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Balcı, ilk yarının, yılın ikinci yarısındaki toparlanmaya hazırlık dönemi olarak değerlendirilebileceğini belirtiyor. “Durağan geçen ilk 6 ayın, ikinci yarıda beklenen pozitif etkiyle telafi edileceğine inanıyoruz” diyor. Güvenlik teknolojileri sektöründeyse ilk yarıda iç talepte yüzde 5-7, ihracatta yüzde 8-10 büyüme bekleniyor. Securitas Technology Türkiye Genel Müdürü Pelin Yelkencioğlu, bu ivmenin Suriye’nin yeniden yapılanma süreci, Türk Cumhuriyetleri’ndeki altyapı projeleri ve Orta Doğu’daki artan güvenlik ihtiyacından kaynaklanacağını ifade ediyor. 

STRATEJİK ADIMLAR

Otomobil pazarında 2024’ün ilk yarısında 577 bin 981 araç satıldı. 2025 Ocak ayında ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde14 küçülme yaşandı. ASF Otomotiv CEO’su Zeynep Fidan Soysal, “İlk yarının devamında yüzde 15 seviyesinde daralma tahmin ediyoruz. Ancak, yeni iki markamızın bünyemize katılımıyla pazar payımızı artırarak 2024 yılının ilk yarısındaki satış adetlerimizi yakalamak için gerekli önlemleri aldık” diyor. Pazarda filo oranlarının artacağını tahmin ederek buradaki kadrolarını genişlettiklerini söyleyen Soysal, “Yılın ikinci yarısındaki öngörümüz, ilk yarıya göre yüzde 5-10 oranında artış yönünde. Ancak bu oran geçen yılın ikinci yarısına göre yüzde 15 düşüş anlamına geliyor” diye ekliyor. Lastik, akü ve jant sektöründe de benzer bir tablo var. AKO Grup Yönetim Kurulu Üyesi Safa Özcan, 2025’in ilk yarısındaki olası kayıpları telafi etmek için stratejik adımlar atacaklarını söylüyor ve şöyle açıklıyor: “İç talepteki daralmanın yılın ikinci yarısında toparlanmasını bekliyoruz. İç pazardaki büyüme stratejimizi de bu artışı fırsata dönüştürerek gerçekleştireceğiz. İhracatta yaşanacak zorlukları, yeni pazarlarda genişleme ve ülkemizin jeopolitik konumunu avantaja çevirme stratejimizle aşmayı planlıyoruz. Ayrıca, verimlilik artırıcı teknolojik yatırımlar ve üretim optimizasyonlarıyla maliyetleri kontrol altında tutarak kâr marjlarımızı koruyacağız.” Reis Gıda Yönetim Kurulu Üyesi Işılay Reis Yorgun ise iç pazarda temel besin kaynağı olan bakliyat ürünlerinin ilk 6 ayda Ramazan etkisiyle yüzde 3, ikinci 6 ayda yüzde 2 büyüyeceğini söylüyor. İhracatta lojistik maliyetler ve kısıtlamalar nedeniyle yüzde 4-5 daralma öngörerek buna rağmen şirket olarak güçlü bir büyüme hedeflediklerini ifade ediyor. 

TALEPTE TOPARLANMA İKİNCİ YARI

Pek çok sektörde 2024’te yaşanan talep daralması, 2025’in ilk yarısında da devam ediyor. Ankutsan Yönetim Kurulu Başkanı Rüstem Kesgi, oluklu mukavva sektöründe iç talebin yılın ilk yarısında tek haneli daralacağını, ancak ikinci yarıda toparlanmanın başlayacağını öngörüyor. İhracatın yılın ilk yarısında durağan kalacağını, ikinci yarıdaysa artışın mümkün olduğunu belirtiyor. Kesgi, kârlılığın 2-3 puan düşeceğini, iç talebin 5 puan daralacağını tahmin ediyor. Bu süreci kayıpsız atlatmak için 2025’i “verimlilik ve operasyonel mükemmellik yılı” ilan ettiklerini söylüyor. Hammadde entegrasyon avantajını kullanarak kârlı büyümeye odaklandıklarını, sprint koşu stratejisiyle hızlı karar alma ve çevik yaklaşımı süreçlerine entegre ettiklerini vurguluyor. Kesgi, yılın ikinci yarısında ilk yarıdaki daralmaların telafi edileceğini düşünüyor. Doğanlar Mobilya Grubu CEO’su İsmail Doğan ise 2025’in ilk yarısında mobilya sektörünün yüzde 3-5 büyümesini bekliyor. Kârlılıkta ise rekabet ve maliyet baskısına bağlı olarak hafif bir daralma olabileceğini belirtiyor. “Ancak verimliliği artırarak ve maliyetleri kontrol altında tutarak bu daralmayı minimumda tutmayı hedefliyoruz” diyor. TÜRKBESD Başkanı Gökhan Sığın ise beyaz eşyadaki durumu şöyle anlatıyor: “İç pazar dinamizmi en büyük güç kaynağımız olmaya devam ediyor. Diğer yandan önümüzdeki yıl sanayimizin ihracat pazarlarında bugüne kadar büyük emeklerle elde ettiği konumunu korumayı, hatta ileri taşımayı arzu ediyoruz.”

KÂRDA ERİME SİNYALİ 

Bazı sektörlerde 2025’e dair en büyük endişe, kârlılık kaybı. L’oreal Türkiye Genel Müdürü Sinem Sandıkçı Gökçen, güzellik sektöründe her iki yarıda da yüzde 10’luk adet bazlı büyüme beklediklerini belirtiyor. Ancak bu büyümenin kârlılığa yansımayacağını vurguluyor: “Piyasada ilk yarıyla ilgili karamsar tahminler olsa da pazar lideri olarak kendi yatırım ve inovasyon gücümüzün talep yaratmadaki etkisine güveniyoruz. En büyük hedefimiz olan talebi artırmak için daha fazla yatırım yapacağız, bu da brüt kârlılığı baskılayabilir. Zorlu ilk yarıda başarı kazanmak için yoğun pazarlama harcamaları yapılırsa kârlılık ikinci yarıya göre daha fazla düşürebilir.” Tezmaksan Grup CEO’su Hakan Aydoğdu da kâr marjlarında düşüş öngörüyor. “2025’in en az 9 ayında daralma ve maliyet optimizasyonu görebiliriz. Yılın son çeyreğinde toparlanma mümkün, ancak enflasyon ve artan maliyetlerin etkisi uzun vadeli olacak” diyor. Gedik Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hülya Gedik, demir çelik sektöründeki durumu şöyle anlatıyor: “Enflasyonla mücadele programına göre izlenen yüksek faiz politikası bizim gibi yatırım malı üreten sektörleri olumsuz etkiledi ve son iki yılda yüzde 25-30 daralmalara sebebiyet verdi. Atıl kapasitemizi kullanarak ölçek ekonomisinden istifade edip daha rekabetçi fiyat verebilmek amacıyla 2025’i üretimde yükseliş yılı ilan ettik. Bu amaçla üretimde, yurt içi satışta ve özellikle ihracatta artışı hedefledik. İlk 6 ayda büyümeyi yüzde 10, yurt içi satışlarda yüzde 6, ihracatta yüzde 15 artışları, kârlılıktaysa minimum yüzde 10 yükselmeyi hedefledik. Daha önce ulaştığımız üretim, satış, ihracat ve kârlılık düzeylerimize kararlı ve rasyonel politikalarla tekrar kavuşacağız.” X Koren Elektrik Genel Müdür Yardımcısı Harun Yerlikaya ise elektrik sektörünün ilk yarıda küresel talep artışı ve yenilenebilir enerji yatırımlarıyla hareketli geçeceğini söylüyor. “Eğer 2025 ilk yarıda sektörde büyüme yüzde 5-6 seviyelerinde kalırsa ikinci yarıda daha güçlü bir toparlanma yaşanabilir” diye ekliyor. 

UMUTLAR 2026’YA

Ambalaj Sanayicileri Derneği (ASD) Başkanı Zeki Sarıbekir, 2025’in ilk üç çeyreğinin zorlu geçeceğini, hatta olumsuz gidişatın tüm yıla yayılabileceğini öngörüyor. Ancak 2026’ya dair iyimser konuşuyor: “2025’te dayanabilen, müşterisini tutup maliyetlerini kontrol eden şirketler, 2026’da yeniden yükselişe geçecek” diyor. Kendi şirketi Sarten Ambalaj’da gıda, kozmetik ve endüstriyel ürünlere yönelik üretim yaptıklarını belirten Sarıbekir, endüstriyel ambalajlarda son iki yılda ciddi bir küçülme yaşandığını vurguluyor. İlk 6 ayda ihracatta mevcudun korunacağını belirten Sarıbekir, stokların azalması nedeniyle talebin yazdan sonra artacağını ve yükselişe geçileceğini öngörüyor ve ekliyor: “Enflasyonist ortamda insanlar stok yapmaz. Şu anda stoklar eridi ve yazdan sonra tekrar stok üretimi olacak. Bu nedenle işlerin açılacağına inanıyorum.” Sarkuysan Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Çaycı, elektrolitik bakır sektörü için 2025’in ilk yarısının belirsizliklerle dolu olduğunu söylüyor. “Zira 2024 yılında reel sektör bilançolarında kullanılan enflasyon muhasebesiyle ilgili 2025 yılı uygulaması belirsizlik arz ediyor. Bu durum özellikle kârlılığı etkiliyor” diye konuşuyor. 2025’in ilk yarısında elektrolitik bakır sektöründe ihracat ve iç talepte yüzde 7 daralma bekleyen Çaycı, ikinci yarıda ihracatta yüzde 10, iç pazarda yüzde 5 büyüme öngörse de 2025’in 2024’ten daha iyi kapanmasını beklemiyor. Borsan Grup Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Ölmez, 2024’teki kârlılık ve büyüme zorluklarının 2025’in ilk yarısında da süreceğini söylüyor. Döviz kurunda yüzde 20’nin üzerinde bir artış olursa ihracatta yüzde 10 büyüme beklentisi olabileceğini, ancak iç pazarda kayda değer bir toparlanma öngörmediklerini ifade ediyor. Ölmez, 2025 yılında hedeflerinin mevcudu korumak olduğunu söylüyor. 

TELAFİ FIRSATLARI 

Kutes İcra Kurulu Başkanı Ali Esat Kutmangil, 2025’in ikinci yarısının kayıpları telafi etme fırsatları sunduğunu belirtiyor ve şöyle devam ediyor: “İlk altı ayda ekonomik canlılık beklenmiyor. Artan işçilik maliyetleri, ihracatçı şirketlerin kârlılığını baskılıyor. Döküm sektöründe FAVÖK marjında yüzde 5-10 arasında bir daralma öngörülüyor. Ancak ihracatın yılın son çeyreğinde yüzde 5 büyüyeceğini, iç pazardaki hareketlenmenin faizlerin ve enflasyonun düşüşüyle başlayacağını düşünüyoruz.” TLC Klima Yönetici Ortağı Sema Tunar, 2025’in ilk 2 ayında talepte bir yavaşlama olduğunu anlatıyor ve “Mevsimsel olarak perakende sektöründe talebin düşük olması ve proje satın almalarında perakende kadar hızlı bir büyüme olmaması ilk 6 ayın geçen seneye göre çok büyümeyeceği sinyalini veriyor. İkinci yarıda talebin ivme kazanarak devam etmesini bekliyoruz. İlk yarıda büyüme beklentinin altında kalırsa yani yüzde 7-8 seviyesinde olursa ikinci yarıda daha yüksek performans göstererek yılı yüzde 10- 15 bandında kapatma şansı bulunuyor” diyor. GNC Makine Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan Çetinkaya, “2025’in ikinci yarısında, ilk yarıda yaşanabilecek kayıpları telafi edecek bir büyüme trendine girmeyi ve yılın tamamında hedefledikleri yüzde 10 büyümeyi yakalamayı öngörüyoruz” diyor. Turun Un Yönetim Kurulu Başkanı Atiye Ece Erkan, “Türkiye’nin ihracat un pazarının, buğday ithalat yasağı durumuna bağlı olarak 2025’in ilk 6 ayında yüzde 2-4 oranında bir büyüme gösterebileceğini tahmin ediyoruz. Yerel un pazarın un talebi yüzde 3-4 oranında artış gösterebilir. Türkiye un pazarının zorlu bir dönemden geçtiği ortada. Yılın ikinci yarısında Türkiye’nin un ihracatında yüzde 3-5 oranında daha güçlü bir artış bekliyoruz” diyor.